“Peter, ik ben op zoek naar een balans tussen werk en leven.” Deze vraag krijg ik regelmatig in coaching gesprekken. Het bracht me ertoe om hier eens over na te denken: die balans die ik zelf nooit heb kunnen vinden. Daarom vond ik het interessant om dit eens te onderzoeken.
Kijk maar eens naar hoe work-life balance wordt gepresenteerd in op sociale media en in de reclame. Overal zie je dezelfde boodschap: dat je een perfecte verdeling kunt maken tussen werk en privé, alsof het leven zich laat opdelen in ordentelijke vakjes. Wat als deze benadering uitgaat van een aanname die misschien niet klopt: dat er een vaste toestand van evenwicht zou bestaan die je kunt bereiken en behouden?
Mijn eigen zoektocht naar perfecte balans
Ik ben er zelf ook ingetrapt. Jaren geleden plande ik mijn dagen tot op het kwartier: zoveel minuten schrijven, boek lezen, werken, muziek spelen, wandelen. Elke dag hetzelfde schema, keurig getimed en gestructureerd. Ik dacht dat ik de code van het leven had gekraakt.
Tot de realiteit toesloeg. Een onverwacht telefoontje, een deadline die werd vervroegd, iemand die naar mijn oordeel zijn deel van het werk niet goed genoeg had gedaan, een vriend die hulp nodig had – en mijn perfecte systeem lag in duigen. Elke verstoring voelde als een persoonlijke falen en teleurstelling. Ik werd gefrustreerd, boos zelfs, omdat het leven niet meewerkte aan mijn meesterplan.
Dat was het moment dat ik me afvroeg: wat als het leven helemaal geen weegschaal is die je in evenwicht kunt brengen? Wat als het meer lijkt op een rivier – voortdurend in beweging, onvoorspelbaar, en krachtig?
Een alternatief experiment: veerkracht en aanpassingsvermogen
Wat als we in plaats van balans eens experimenteren met veerkracht en aanpassingsvermogen? Veerkracht zou dan het vermogen zijn om mee te buigen met de onvoorspelbaarheden van het leven zonder te breken. Aanpassingsvermogen zou betekenen dat je flexibel kunt inspelen op veranderende omstandigheden.
Denk aan een bamboestam in een storm. Hij buigt mee, bijna tot de grond toe, maar breekt niet. Zodra de storm voorbij is, richt hij zich weer op. Dat is veerkracht en aanpassingsvermogen in actie.
Iedere gebeurtenis of veranderende omstandigheid is een moment om te leren omgaan met uitdagingen en onaangename gebeurtenissen. Het zijn per slot van rekening ervaringen die onvermijdelijk zijn in het leven, maar waar we ons perspectief kunnen veranderen over hoe we ermee omgaan.
Het enige wat we kunnen veranderen aan anderen of aan gedane zaken is onze manier van kijken.
Nu heb ik een andere benadering dan die vaste en rigide schema’s. Mijn ochtenden hebben een soort instrumentenkoffer: lezen, schrijven, mediteren, wandelen, muziek luisteren, soms gewoon niks doen. Het zit er allemaal in als mogelijkheid, maar ik time het niet meer. Ik voel wat ik op dat moment verlang en doe dat gewoon. Wil ik iets leren? Dan pak ik een boek. Vind ik het op een ander moment niet meer interessant? Dan ga ik gewoon iets anders doen. Ik heb de vrijheid om mijn verhaal en gedrag te herschrijven. En dat leer ik dus ook meer en meer op het werk (“ja maar,… ” fluisteren mijn geniepige stemmetjes me nu in 😯).
Ik denk dat deze benadering meer empowerend is: soepeler en veerkrachtiger met meer mogelijkheden. Gebeurt er iets die vroeger roet in het eten gooide, dan verleg ik de focus op dat wat gebeurt. Met de eventuele onaangename gevoelens erbij, want ook die komen en gaan als gebeurtenissen.
Het leven is voortdurend in beweging en in verandering. Er bestaat geen statische balans. Het leven is een aaneenschakeling van voortdurende aanpassingen en keuzes: een responsief leven.
Niemand beweert dat veerkracht een recept voor geluk is. Het is een strategie om het ongeluk te bestrijden die het plezier van het leven ontneemt, ondanks het gefluister van geesten in zijn geheugen.
Boris Cyrulnik, Het gefluister van de geesten
Wat zou responsief leven kunnen betekenen?
Misschien betekent responsief leven dat je bewust en flexibel reageert op wat het leven je aanbiedt, in plaats van star vast te houden aan vooraf bedachte plannen. Het zou kunnen zijn dat dit het verschil maakt tussen automatisch en emotioneel reageren en responsabiliteit – de mogelijke vaardigheid om op een doordachte, aangepaste manier te antwoorden op omstandigheden. Dat woord lijkt verdacht veel verantwoordelijkheid in het Frans.
Dit zou interessant kunnen zijn omdat het leven fundamenteel onvoorspelbaar lijkt te zijn. Responsief zijn zou dan betekenen dat je niet meer vecht tegen deze onvoorspelbaarheid, maar ermee experimenteert. Je energie zou dan niet meer zitten in weerstand tegen verandering, maar in creatief inspelen op wat er gebeurt.
Mogelijke manieren om te experimenteren met veerkracht
Als je nieuwsgierig bent naar deze benadering, zijn hier enkele mogelijkheden om mee te experimenteren:
1. Onderzoek wat chaos voor jou betekent
Misschien kun je eens observeren wat er gebeurt wanneer je plannen veranderen. In plaats van jezelf verwijten te maken, zou je kunnen experimenteren met acceptatie. Wat gebeurt er als je chaos ziet als normaal in plaats van als uitzondering?
2. Ontwikkel je flexibiliteits-spier
Net zoals fysieke spieren sterker worden door training, wordt aanpassingsvermogen sterker door bewust te oefenen met flexibiliteit. Wanneer plannen wijzigen, vraag jezelf: “Hoe kan ik hier creatief mee omgaan?” in plaats van “Waarom gebeurt dit nu weer?”
3. Bouw een persoonlijke toolkit
Creëer je eigen instrumentenkoffer met activiteiten, gewoontes en strategieën waaruit je kunt putten. Niet als een starre routine, maar als opties die je kunt kiezen afhankelijk van wat je voelt en wat de situatie vraagt.
4. Ontwikkel je waardenkompas
Misschien kun je onderzoeken wat je werkelijk belangrijk vindt – je waarden. Hoe kun je reageren volgens jouw waarden, ook wanneer omstandigheden veranderen? Als je bijvoorbeeld eerlijkheid waardeert, hoe reageer je dan eerlijk in stressvolle situaties? Als verbinding belangrijk voor je is, hoe zorg je daar dan voor tijdens drukke periodes? Je waarden kunnen als kompas dienen, onafhankelijk van externe omstandigheden.
5. Oefen met kleine verstoringen
Begin klein. Als je gewoonlijk om 7 uur opstaat, probeer eens om 6:30 of 7:30. Als je altijd dezelfde route naar het werk neemt, kies een andere. Deze kleine oefeningen in flexibiliteit bereiden je voor op grotere uitdagingen.
Van controle naar flow
Het zou interessant kunnen zijn om deze benadering eens uit te proberen. Mijn dagen zijn nog steeds onvoorspelbaar, maar wat ik merk is dat ik niet meer in conflict ben met die onvoorspelbaarheid. Het voelt alsof ik dans met de veranderlijkheid in plaats van ertegen te vechten – maar dat is natuurlijk mijn ervaring.
Zeilen bij mooi weer is niet zo moeilijk. Maar wat wanneer we in stormweer verzeild geraken?
Een mogelijke andere weg
Als dit resoneert, zou je kunnen experimenteren met het loslaten van de zoektocht naar balans. Misschien is het interessant om te onderzoeken wat veerkracht en aanpassingsvermogen voor jou zouden kunnen betekenen. Je zou kunnen proberen je eigen instrumentenkoffer te maken en te luisteren naar wat je werkelijk nodig hebt op verschillende momenten.
De volgende keer dat je nadenkt over work-life balance, zou je kunnen een ander taalgebruik aannenen: “Ik experimenteer met work-life flow.” Work-life flow erkent dat het moderne leven complex is en dat een rigide verdeling tussen werk en privé vaak onrealistisch is.
Want misschien is het leven inderdaad geen weegschaal, maar meer een rivier. En misschien is de kunst niet om die rivier stil te leggen, maar om te ontdekken hoe het voelt om te surfen op de golven.