Het leven leiden met waarden (samen met een missie en visie op de toekomst) is een leven met een richting (en een doel). Op deze manier ben je in staat te genieten in het hier en nu, zonder je steeds te moeten afvragen hoe nu verder te gaan. Of dat het verleden wel goed was. Leven met waarden is dus vrijer zijn om hier en nu de reis van het leven te waarderen.
Een waardengerichte levenshouding (plezier vinden in het goede doen, geven en bijdragen, iets betekenen, de wereld als een betere plek achter laten,…) staat recht tegenover de emotie verslaafde samenleving (plezier vinden door het krijgen van aangename dingen).
Sommige mensen denken dat een waardensysteem enkel waarde heeft als het zich vertaalt in het behalen van concrete doelen. Maar je kunt opgelucht ademhalen, want je hoeft jezelf niet op deze manier te bewijzen. Het gaat niet om iets te behalen. Je kunt zelfs geen waarde behalen en op je palmares schrijven.
Met dit in gedachten, kun je je afvragen of onze opvoeding en schoolopleidingen ons voldoende voorbereiden op een zinvol, waardevol bestaan.
Wanneer je jouw waarden kent, zijn er enkele mogelijke voordelen:
- Waarden en het nadenken over waarden zijn een manifestatie van redelijkheid.
Ze vervullen bij een volwassen mens de rol die emoties bij minder volwassen mensen spelen: waarden leiden tot waardevol gedrag. Waarden zijn dus principes die je gedrag sturen en je minder doen impulsief reageren als een holbewoner.
Waarden zijn dus waardevol bij het nemen van beslissingen. Daar waar emoties soms ons oordeel en overtuigingen kunnen vertroebelen. - Waarden helpen iemands levensdoel te vinden en te begrijpen.
Waarden helpen je om te identificeren wat echt belangrijk voor je is. - Waarden helpen om een gevoel van zelfrespect te ontwikkelen. Waarden vormen jouw overtuigingen, als een moreel kompas.
- Waarden hebben invloed op je geluk. Acties ondernemen die in overeenstemming zijn van jouw waarden, hebben een zinvoller resultaat.
- Waarden zijn een alternatief om niet per se je grenzen te moeten bewaken. Ze kunnen je door niets of niemand ontnomen worden.
Emoties versus waarden
Wat maakt dat waarden een alternatief zijn voor emoties?
Emoties uit het verleden, of beter gezegd die we opnieuw oproepen in het hier en nu door bijvoorbeeld terug aan dat verleden te denken, kunnen ons tot actie aanzetten. Maar evenzeer verlammen. Bijvoorbeeld wanneer je boosheid of verdriet reproduceert voor iets dat in het verleden gebeurd is.
Maar ook angst. Dat is een voorstelling voor wat in de toekomst zou kunnen gebeuren die je in het verleden hebt leren vrezen. Ik ben bijvoorbeeld ooit door een hond gebeten geweest, en daardoor bang om in de toekomst nog eens door een hond gebeten te worden.
Met andere woorden: het willen krijgen van aangename dingen via een louter emotiegericht leven maakt je afhankelijk van hoe je de omstandigheden beoordeelt.
Waarden geven daarentegen richting aan jouw toekomst, die je dus zelf vorm geeft door zelf in actie te ondernemen. Je bent dus minder afhankelijk van en het ondergaan van je emotionele reacties.
Leven volgens waarden zijn een winst op de langere termijn.
Wat moet je dan met die emoties? Als je in een situatie terecht komt waarin je je pijnlijke ervaringen wilt wegduwen of vermijden, dan komt dat lijden net zo lang terug tot dat je er eindelijk aandacht aan geeft. Een mooie metafoor die ik vaak gebruik is een bal die je onder water duwt. Die ketst altijd terug! Zo ook met zaken die je negatief beoordeelt en dus negatieve emoties oplevert en die negatieve emoties er absoluut niet bij wilt.
Geef deze emoties dus alle ruimte en accepteer de bijhorende omstandigheden (je kunt niet anders, ze zijn per definitie aanvaard want de omstandigheden kun je meestal toch niet meer veranderen). Dan pas kan er ruimte ontstaan en kun je je vrij voelen en draait je leven niet meer om die pijnlijke gevoelens (het kan hard overkomen om zomaar iets te aanvaarden wat voor veel mensen niet te aanvaarden is, maar om hier niet te veel te moeten uitweiden is het omgaan met emoties verder geen voorwerp van deze zelfcoachgids).
De vragen die je kunt stellen bij omstandigheden die je niet anders kunt dan aanvaarden zijn:
- Wat wil ik dan wel in mijn leven?
- Waar wil ik wel mijn aandacht op richten?
- Wat wil ik voeden in mijn leven?
Het antwoord is dan: leef volgens jouw waarden.
Samengevat
Waarden zijn gericht op de toekomst. Ze geven een richting aan, maar je kunt ze nooit bereiken. Ze zijn dus zelf geen (eind)doel.
Waarden zijn een maatstaf of criterium om na te gaan of je met je handelen/gedrag/doel wel in de juiste richting gaat.
Wanneer je bijvoorbeeld kiest om de waarde vrijheid in je leven te brengen (wat nogal wat klanten kiezen), kun je je afvragen of vermijden of uitstellen van bepaalde beslissingen en keuzemogelijkheden je wel in die richting van vrijheid vooruithelpen. Met andere woorden: je kunt je verantwoordelijkheid niet ontlopen. Leven volgens waarden kan in het begin dus nogal lastig zijn.